ਜਾਣੋ ਅਸਾਮ ਡਿਬਰੂਗੜ੍ਹ ਜੇਲ੍ਹ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਜਿੱਥੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ

ਅਮਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੰਗਠਨ ‘ਵਾਰਿਸ ਪੰਜਾਬ ਦੇ’ ਤੋਂ ਲੋਕ ਸੱਤ ਲੋਕਾਂ ‘ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਨੂੰਨ (ਐਨ.ਐਸ.ਏ.) ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਸਮ ਦੇ ਡਿਬਰੂਗਢ ਸਥਿਤ ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ੍ਹ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਸ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਦਾ ਚਾਚਾ ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਸਾਥੀ 19 ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਥੀ 20 ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਬੰਦ ਹੈ।

‘ਡਿਬ੍ਰੂਗਢ ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ’ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਸੁਰਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਕੇ ਇਨ ਸਪੋਰਟ ਕੋ ਡਿਬ੍ਰੂਗਢ ਜੇਲ ਵਿਚ ਲਾਯਾ ਗਿਆ ਹੈ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਜੇਲ ਵਿਚ ਬਹੁ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਵਸਥਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਗੇਟ ਦੇ ਬਾਹਰੋਂ ਬਾਹਰੋਂ ਪਹਿਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦੇ ਨਾਲ ਅਸਮ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਬਲੈਕ ਕੈਟ ਕਮਾਂਡੋ ਨਵੀਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਇੰਤਜ਼ਾਮਾਂ ਦੀ ਗਵਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜੇਲ੍ਹ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਤਾਂਤਰਫ਼ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੀ.ਸੀ. ਟੀ.ਵੀ. ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਸਾਲ 1859-60 ਵਿਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਡਿਬ੍ਰੂਗਢ ਵਿਚ ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ ਪਹਿਲਾਂ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਇਸ ਜੇਲ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਨੂੰਨ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਗਿਰਫ਼ਤਾਰ ਕਿਸੇ ਬੰਦ ਨੂੰ ਲਾਕਡਾਊਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਨਵੀਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਵਸਥਾ ਕੋਂਜ ਡਿਬ੍ਰੂਗਡ ਜ਼ਿਲੇ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਬਿਸਵਜੀਤ ਪੇਗੂ ਨੇ ਬੁਧਵਾਰ ਕੋ ਚਰਖੋਂ ਕੋ, “ਐਨਐਸਏ ਐਕਸਟ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਗਏ ਸੱਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੋਬਰੂਗ ਲਾਯਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੇਲ੍ਹ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਕਈ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਕੜੇ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ।”

ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਪੇਗੂ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ, “ਐਨ.ਐਸ.ਏ. ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਜਿਸ ਸੈੱਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕਈ ਪੱਧਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬੰਦ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਹੈ।”

ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਚੌਕਸੀ ਕਿਉਂ?

ਪਹਿਲਾਂ ਅਸਮ ਪੁਲਿਸ ਲੋਕ ਦੇ ਮਹਾਨਿਦੇਸ਼ਕ ਜੀਪੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕ ਟਵੀਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, “ਭੈਮ ਕਰੋ ਕ੍ਰਿਪਾ ਪੈਦਾ ਨਾ ਕਰੋ। ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਐਨਐਸਏ ਹਿਰਾਤ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਵਿਅਕਤੀ ਆਏ ਸਨ। ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ 20 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਅਤੇ ਦੋ ਲੋਕ 21 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਗਏ ਸਨ।”

ਦਰਅਸਲ ਅਮਰਪਾਲ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਜਥੇਬੰਦਕ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਡਿਬ੍ਰੂਗ ਵਿੱਚ ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕੋਨਲ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਘਟਨਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਡਿਬਰੂਗਢ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਅਸਮ ਟਰੰਕ ਰੋਡ ਕੇ ਪਾਸ ਫੁੱਲ ਬਾਗਾਨ ਇਲਾਕ਼ੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ ਲਗਭਗ 47 ਬੀਘਾ ਜ਼ਮੀਨ (76,203.19 ਵਰਗ ਮੀਟਰ) ਵਿੱਚ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਸਾਲ 185-60 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਜੇਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕੜੀਬ 30 ਫੀਟ ਤੋਂ ऊँची दीवारें बनी हुई है।

ਦਰਅਸਲ 1991 ਦੇ ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਡਿਬਰੂਗੜ੍ਹ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਪਾਬੰਦੀਸ਼ੁਦਾ ਚਰਮਪੰਥੀ ਸੰਗਠਨ ਉਲਫ਼ਾ ਯਾਨੀ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਲਿਬਰਰੇਸ਼ਨ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਔਫ਼ ਅਸਮ ਦੇ ਪੰਜ ਹਾਈ ਪ੍ਰੋਫ਼ਾਈਲ ਕੈਡਰ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਫ਼ਰਾਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।

1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉਲਫਾ ਨੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਬਾਅਦ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਕੰਧਾਂ ਦੀ ਉਚਾਈ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਫ਼ਾਇਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਦੇ ਸੱਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਦੂਰ ਡਿਬਰੂਗਗੜ੍ਹ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਕਈ ਸੀਨੀਅਰ ਵਕੀਲ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਪਿਛਲੇ 53 ਸਾਲ ਤੋਂ ਡਿਬਰੂਗੜ੍ਹ ਜ਼ਿਲਾ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਅਦਾਲਤੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਵਕਾਲਤ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀਨੀਅਰ ਵਕੀਲ ਜੋਗੇਂਦਰ ਨਾਥ ਬਰੂਆ ਨੇ ਬੀਬੀਸੀ ਤੋਂ ਕਿਹਾ, “ਮੁੱਖ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਵਕਾਲਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ 53 ਸਾਲ ਬੀਤ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਡਿਬਰੂਗੜ੍ਹ ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਗੱਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੁਣੀ। ”

”ਮੇਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ‘ਚ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਹਰ ਦੇ ਰਾਜ ਤੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਐਨਐਸਏ ਐਕਟ ਦੇ ਤਹਿਤ ਬੰਦੀ ਨੂੰ ਡਿਬਰੂਗ ‘ਚ ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ ‘ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸਿਰਫ਼ 1975 ਦੇ ਅੰਤਕਾਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਜਾਂਨੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਵਸਥਾ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗਿਰਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਾਹਰ ਦੇ ਰਾਜ ਤੋਂ ਐਨ.ਐਸ.ਏ ਬੰਦੀ ਕੋ ਇਸ ਜੇਲ ਵਿਚ ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਹੈ।”

ਜੇਲ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਬਣੀ ਸੀ

ਡਿਬਰੂਗਢ ਸੇਂਟਰਲ ਜੇਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ ਵਕੀਲ ਬਰੂਆ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, “ਯੇ ਜੇਲ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬਣਨੀ ਸੀ।

”ਕਿਨ ਪੁਰਾਣੇ ਤਤਥਾਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ 1843 ਵਿੱਚ ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ਬਿਸਾਗਾਮ ਸਿੰਫੋ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਕੁਖਿਅਤ ਅਪਰਾਧੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਾਥੀਆਂ ਉੱਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਸੀ। ਅਰਥਾਤ 1843 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਨੇ ਇਸ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਲਈ ਅਦਾਲਤ ਬਣਾ ਲਈ ਹੈ ਅਤੇ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸੌਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

83 ਸਾਲ ਦੇ ਬਰੂਆ ਦੱਸਦੇ ਹਨ, “ਸਿੰਗਫੋ ਦੀ ਗਿਰਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਅਸਮ ਦੇ ਉਪਯੁਕਤ ਡੇਵਿਡ ਸਕੌਟ ਨੇ ਜਿਸ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਸੀ, ਉਹੋ ਸਥਿਤੀ ਡਿਬ੍ਰੂਗ ਵਿੱਚ ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ੍ਹ ਦੇ ਵਾਰਡ ਨੰਬਰ 1 ਵਾਲੀ ਸੀ। ਵੋ ਈਂਟ ਦੀ ਇੱਕ मात्र चिनाई थी।”

ਡਿਬਰੂਗਢ ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨਮਾਨੀ ਲੇਖਕ ਪ੍ਰੋਫੇਸਰ ਦੀਪਾਲੀ ਬਰੂਆ ਨੇ 1994 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਅਰਬਨ ਹਿਸਟ੍ਰੀ ਔਫ ਇੰਡੀਆ ਕੇਸ ਏ ਸਟਡੀ’ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ, “1840 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਡਿਬਰੂਗਢ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਲਈ 2700 ਰੁਪਏ ਦੀ ਮਂਜ਼ੂਰੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਥੀ. ਡਿਬ੍ਰੂਗਢ ਜੇਲ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕ਼ੈਦੀਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।

“ਜਬ 1853 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਸ਼ ਅਧਿਕਾਰੀ ਮਿਲ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਡਿਬਰੂਗ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਚੰਗੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਤਬਕੇ 50 ਕੜੀ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਹੈ। 1857-58 ਵਿੱਚ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਔਸਤ ਸੰਖਿਆ 45 ਥੀ।”

ਦਰਅਸਲ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਡਿਬਰੂਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੌਜ ਅਡਡਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।